Kilka słów na różne tematy
Polski Związek Alpinizmu jest federacją klubów czterech dyscyplin alpinizmu. Z tego faktu wynika bardzo szeroki zakres jego działania, a od lat 80-tych nie zmieniła się struktura działania. Zmieniły się natomiast realia.
W 1989 roku nastała gospodarka wolnorynkowa, początkowo siermiężna i niedoskonała, ale do takiej rzeczywistości musieliśmy się przystosować.
Wygląda to tak, że jesteśmy beneficjentami środków otrzymywanych z Ministerstwa Sportu, do których mamy prawo jak każdy inny związek sportowy. Z całym dobrodziejstwem inwentarza, to znaczy z kadrą narodową w każdej
dyscyplinie alpinizmu, czyli we wspinaczce wysokogórskiej również. Wypracowany został dość dobry system redystrybucji środków. Nie mamy jednak jasnej wizji przyszłości. Wszystkie głosy, które usłyszałem lub przeczytałem były: albo pobożnożyczeniowe, albo zmierzały do lepszego dopasowania się do istniejącej sytuacji.
Chcemy mieć pezetę silniejszą po to, żebyśmy mieli większą moc przekonywania przy rozmowach z parkami narodowymi i krajobrazowymi; żebyśmy mogli wynegocjować dogodne dla nas warunki ubezpieczeniowe; żeby nie traktowano nas jak ostatnie koło u wozu.
Należy, więc zacząć od określenia realiów.
Jesteśmy związkiem sportowym i jeśli chcemy korzystać to musimy stosować się do wymogów wyznaczanych przez
Ministerstwo Sportu. I to robimy. Możemy na tym poprzestać, albo spróbować zmienić strukturę działania.
Jak dziś wygląda zarządzanie Związkiem?
Dopóki starcza entuzjazmu, wybrańcy namaszczeni raz na trzy lata którzy "mają nas uszczęśliwić" robią "wedle uznania". Ale gdy pojawiają się dylematy: praca społeczna kontra życie osobiste, czyli praca i rodzina, to zawsze zwycięża to drugie. W następstwie czego poszczególne komisje kurczą się i dramatycznie spada jakość ich pracy. Jeśli dorzucimy jeszcze grono "życzliwych", które nie potrafi sobie odmówić satysfakcji obrzucenia błotem, oszczerstwem, czy anonimowym paszkwilem. I nie ma co się dziwić, bo od osoby, która poświęca swój czas dla dobra ogółu można wymagać wszystkiego, ale niekoniecznie posiadania grubej skóry lub parasola.
Zarządzać pezetą można oczywiście przy pomocy entuzjazmu. Ale skoro chcemy mieć Związek, z którym będziemy się identyfikować i który zadba o nasze interesy to musi on być po prostu profesjonalny. Nie zapewni tego JEDNA osoba pracująca w Związku na podstawie kontraktu, plus pracownica biura i księgowa. Gdy słyszę utyskiwania na pezetę to wzbudza to u mnie na przemian irytację i śmiech. Przede wszystkim dlatego, że świadczy to o roszczeniowym stosunku do firmy, której zapłacimy podatek w postaci jednak składki i wymagamy nie wiadomo jakich kokosów.
Tymczasem realia są takie, że niemal każda Komisja boryka się z brakiem rąk do RZECZYWISTEJ pracy. Na moje oko są to od 1 do 2,5 osoby na Komisję, nie liczę tu sprawnej organizacyjnie KTJ. Bardzo często te same osoby, które są w Zarządzie. Kilkutysięczną organizacją, która ma wpływ na wszystko co jest związane ze wspinaniem zarządza SPOŁECZNIE w porywach kilkanaście osób. Gdyby taką strukturę miała jakakolwiek firma to padłaby po dwóch miesiącach.
Tak więc wzbudza we mnie śmiech utyskiwanie na tę naszą pezetę, bo wygląda na to, że nie zależy nam na poprawie jej kondycji. Ażeby tak się stało to musimy zacząć dbać o dobro wspólne i ludzie muszą zacząć garnąć się będą do pracy, bo od tego zależało będzie na przykład, czy dane rejony wspinaczkowe będą zamykane lub nie, czy będziemy
mieli zawody z prawdziwego zdarzenia, czy będziemy mieli bazę wspinaczkową w Tatrach. Ja osobiście nie wierzę w nagły wybuch entuzjazmu. A skoro on nie nastąpi to dalej będziemy dryfować. Taki scenariusz jest bardzo możliwy, ponieważ środowisko aspirujące do decydowania o wielu aspektach alpinizmu nie potrafi wyłonić na tyle licznej grupy, która sprostałaby naszym ambicjom.
Jeśli nie potrafimy tego zrobić sami to zdecydujmy się na inne rozwiązanie. Czy takie jest możliwe? Owszem, ale jest to rozwiązanie kosztowne, przynajmniej na początku. Znajdźmy specjalistów, którzy załatwią za nas rzeczy, których sami nie potrafimy rozwiązać. Zajmą się oni pozyskiwaniem i generowaniem środków spoza budżetu państwowego, zadbają o relacje z mediami, czyli będą robić to na czym się znają. Przy odpowiednio spisanej umowie będzie można
wymagać konkretnych efektów.
Jak to wygląda w innych dyscyplinach? Zacznę od religii, czyli od piłki nożnej. Pieniądze jakie są w tym sporcie wymuszają na działaczach w miarę profesjonalne podejście. Stąd istnienie spółki Ekstraklasa, stąd wysokie notowania kadry narodowej, stąd stabilna pozycja i wysoki budżet kilku klubów. Wielką wadą tego systemu jest
brak przełożenia ogromnych pieniędzy, jakie pompuje się w piłkę, na szkolenie i wyniki młodzieży.
Co rzutuje na słabe zaplecze kadry narodowej. I tego należy się wystrzegać.
Inną sytuację mają dyscypliny niszowe, te borykają się z problemami podobnymi do naszych. Niektóre znalazły pomysł na wyjście z sytuacji inne tkwią w starych strukturach. Tym drugim, niechlubnym przykładem może być Polski Związek Lekkoatletyczny, którego działacze nie dopuścili do sponsorowania dyscypliny przez jedną z firm. Są jednak związki sportowe, które postanowiły sprostać wyzwaniom obecnych czasów. Wynajęły zespoły - nie pojedyncze osoby - menadżerskie, które pozyskują sponsorów, organizują imprezy mistrzowskie, kreują wizerunek dyscypliny, a wypracowane zyski przekazują na działalność związku. Jakie mają atuty? Przede wszystkim sprzedaż wizerunku członków kadry narodowej. Każdy związek sportowy ma takie prawo. Jasne jest, że część pozyskanych środków przekazywana jest sportowcom związanym z kontraktem, prowizję pobiera zespół, który wynegocjował umowę, a odpowiednie, zależne od zapisów kwoty przekazywane są na działalność związku, głównie na promocję oraz pracę z młodzieżą.
Co jakiś czas, przy podsumowaniach sezonu, czy roku pojawiają się głosy o małej wartości przejść polskich wspinaczy. Mówię tu o wspinaczce wysokogórskiej. Osoby, które głoszą tego typu opinie za ten stan rzeczy obwiniają środowisko instruktorów. Polska szkoła nauczania szkolenia rzekomo odpowiedzialna jest niezadowalający poziom polskiego wspinania. Jako instruktor jestem tu nieobiektywny jednak uważam, że szkolenie w obecnej postaci jest na dobrym poziomie. Problemem jest totalne nieporozumienie. Instruktorzy PZA szkolący adeptów martwią się o umiejętności rzutujące na bezpieczeństwo swoich kursantów. Krytycy chcieliby, żeby ci kursanci wspinali się na światowym poziomie. Dowodem niskiego wyszkolenia ma być NIEOBOWIĄZUJĄCA już Karta Taternika, która nie przeszkadzała polskim alpinistom osiągać światowy poziom w latach siedemdziesiątych, a przede wszystkim w latach osiemdziesiątych. W moim mniemaniu pomylone tu zostały role instruktora, w rozumieniu tradycyjnym, czyli pezetowskim, z trenerem wysokogórskim.
Tak naprawdę od strony krytyków nigdy nie słyszałem refleksji takiej, że pomimo znienawidzonej, ale OBOWIĄZUJĄCEJ przecież karty taternika, komuny, mięsa na kartki, braku sprzętu wspinaczkowego w latach osiemdziesiątych byliśmy światową potęgą alpinizmu. Dlaczego? Ano dlatego, że nasi poprzednicy poświęcali się wspinaniu bez reszty, w Alpach spędzali dwa do trzech miesięcy, a kolejne pół roku w Tatrach, latem i zimą.
Obecnie, nie znam osoby, która tyle czasu spędza w górach i uprawia alpinizm równie intensywnie co pokolenie Wojtka Kurtyki. Wspinanie w górach zwłaszcza typu alpejskiego jest drogie, wymaga sprzętu, odzieży, pieniędzy na nietanie noclegi i równie drogie jedzenie. A gdzie życie? rodzina? szkoła? praca? Skończyły się czasy potęgi i z tym należy się pogodzić. Podważanie wartości przejść alpejskich jest równie wielką ignorancją, jak wymaganie wyników z wyjazdu, który trwa dwa tygodnie.
Dawno temu po jednej z niewielu nieudanych wypraw najlepszego polskiego zespołu w latach dziewięćdziesiątych przysłuchiwałem się dyskusji dwóch świetnych wspinaczy jeden reprezentował "stare", drugi był "tym młodym" na końcu padło zdanie, "może my wcale nie musimy być najlepsi, na pewno nie powinniśmy usiłować być nimi na siłę". Pamiętam to do dziś, gdy słyszę słowa malkontentów, o dystansie dzielącym nas od światowej czołówki. Nie nawołuję do pozostawienia młodych samym sobie, tylko do zachowania proporcji, nie jesteśmy i nigdy nie będziemy krajem górskim. Powinniśmy wspierać i promować młodych, ambitnych wspinaczy zapewniając im system szkoleń.
Bardzo brakuje ogniwa łączącego kursanta z doświadczonym wspinaczem. Podchwyciłem i będę propagował pomysł stworzenia programów szkolenia dla osób zaawansowanych w różnego typu terenie, w lodzie, mikście, w skale - przy użyciu narzędzi, w wielkiej ścianie w osobnych blokach programowych. Byłem świadkiem tegorocznej próby zorganizowania unifikacji w Chamonix, która załamała się w obliczu permanentnej niepogody. Trudno, ale trzeba
powiedzieć "pierwsze koty za płoty" i próbować dalej. Byłem również jednym ze sprawców projektu "Grupa Młodzieżowa". Pozwoliło to zebrać doświadczenie. To pomysł dla wybrańców, skierowany dla utalentowanych wspinaczy młodego pokolenia powinien być kontynuowany. Głównym problemem było oparcie go na jednej osobie. Miało to ogromny wpływ na jakość funkcjonowania projektu.
Powrócić należy do obozów unifikacyjnych "z prawdziwego zdarzenia" tylko musi ktoś je organizować.
A także - tu głos w kierunku klubów - do obozów klubowych. Te ostatnie w większości przypadków przeżywają kryzys, brakuje wizji w działaniu większości z nich. Dryfują one od spotkania, czy slajdowiska, do zapłaty składki do pezety. Przy okazji nasuwa się zasadnicze pytanie, czy chcemy mieć związek masowy i otwieramy się na bardzo duże grono łazików górskich - czytelników n.p.m.?
Czy pozostaniemy we własnym gronie "sportowców", którzy tak naprawdę zajmują się rekreacją (poza nielicznymi wyjątkami z dziedziny wspinaczki sportowej i narciarstwa wysokogórskiego)? Jeśli to pierwsze to wędrowcom, często "bardzowysokogórskim" musimy coś zaoferować. To kolejne kluczowe pytanie, na które w najbliższy weekend powinna paść odpowiedź.
Ostatnia, którą chcę poruszyć rzecz to szkolenie. Czytając opinię wielu kolegów nie mogę oprzeć się wrażeniu, że brak jawności wykazów przejść instruktorów ma wpływ na to, iż od wielu lat Polacy nie poprowadzili żadnej znaczącej drogi w Alpach. Wprawia mnie to w zdumienie, a czasem wzbudza wesołość. Środowisko szkoleniowe ma wiele problemów, ale nie ten jest najważniejszy. Nie fakt, że ten, czy ów instruktor podciągnie się lub nie na drążku. Pominę tę kwestię ponieważ opisałem ją już kiedyś w czasopiśmie GÓRY.
Swego czasu usłyszałem od "doskonale poinformowanych", że pezetą rządzi lobby i robi przy tym kokosy. Teraz gdy już jestem tym "lobby" to jakoś tych kokosów wokół siebie nie widzę. Ale cóż, przecież doskonale poinformowani wiedzą lepiej, bo oni zawsze wiedzą lepiej. W ciągu ostatniej kadencji instruktorzy otrzymali uprawnienia państwowe, zakończył się pierwszy po latach kurs instruktorów wspinaczki skalnej i równie wyczekiwany instruktorów taternictwa. Niebawem ruszy kurs instruktorów wspinaczki wysokogórskiej, to było.A co jest do zrobienia? Jest cała masa spraw, które nie są interesujące, nie wywołują podniecenia, ani wypieków na twarzy, są za to bardzo nudne, żmudne i pracochłonne i z nimi będzie musiała się uporać kolejna Komisja Szkolenia.
Jeśli Walny Zjazd nie odpowie na te pytania, a przyszły Zarząd nie odważy się na wkroczenie "w nieznane" to ziemia się nie zawali, życie będzie biegło swoim trybem. Mniejsze lub większe sprawy powoli będą rozwiązywane, a co niektórzy będą dalej snuli swoje spiskowe teorie.
Pozdrawiam
Bogusław Kowalski