Uroczyście oświadczam, że poniższe przemyślenia nie nawiązują do konkretnych recenzji, recenzentów ani meritum niniejszego wątku – był on (niniejszy watek) raczej katalizatorem do napisania tych kilku zdań..
* * *
Z recenzjami mam pewien kłopot, a raczej kłopoty. Z recenzjami książek „górskich” tych kłopotów jest dużo.
Uniwersalny kłopot to ten, że recenzja to swego rodzaju „test sprzętu”, gdzie tester ocenia wartość dzieła, siłą rzeczy na tle innych, podobnych wyrobów. Wskazuje także na ciekawostki związane „z wyrobem” - gdyby nie to, wystarczyłaby ocena punktowa (jak w przypadku jazdy figurowej na lodzie). Kłania się więc elementarna uczciwość recenzenta (znów posłużę się przykładem sprzętowym – czasem „tester” związany jest z producentem bądź dystrybutorem wyrobu, a czasem wręcz przeciwnie – związany jest z jego konkurencją – dla mnie taka recenzja to „lipa”).
Wynikiem zapoznania się z recenzją „z założenia” powinna być decyzja „czytam – nie czytam”. I tu rodzi się drugi kłopot, przynajmniej dla mnie (pochodzę z „określonego pokolenia górskiego”) – bo książki „górskie” czytam wszystkie, niezależnie od wymowy recenzji.
W recenzji nie szukam oceny "dobre-złe"; poza wspomnianymi ciekawostkami („smaczkami”) oczekuję opisu klimatu opowieści, uczuć recenzenta przy czytaniu (i sugestii, jakie mogły być uczucia autora przy pisaniu), wskazania ewidentnych błędów (ale jedynie merytorycznych; stylistyczne są „licentia poetica” i nie podlegają wyrokom).
Kolejnym kłopotem (i dla recenzenta, i czytelnika) jest prosty fakt, że recenzja często ukazuje się, gdy już (czasami dawno) zapoznano się z fabułą – w przypadku wznowień (kolejnych wydań) to oczywiste, gorzej z nowościami wydawniczymi - recenzja powinna (musi?) ukazać się przed upowszechnieniem dzieła.
Niedopuszczalne (dla mnie) w recenzji jest wskazywanie w jednym szeregu potknięć pisarza oraz błędów wydawniczych (zła korekta, kiepski papier, klejenie zamiast szycia, brak fotografii i miękka okładka).
Na koniec kłopot z którym mam najwięcej kłopotu.. Recenzenci to ludzie. Ludzie mający nad autorami recenzowanych utworów „władzę” podobną do „władzy” nauczyciela języka polskiego nad uczniami – autorami wypracowań szkolnych (no cóż, większość laureatów Nagrody Nobla w dziedzinie literatury musiała chodzić kiedyś do szkoły). To rodzi pokusę „dokopania” lub „zabłyśnięcia” – nie twierdzę, że z powodu frustracji, że samemu się czegoś fajnego nie napisało, lub z chęci popisania się elokwencją i znajomością wielu trudnych słów i zwrotów obcojęzycznych. Raczej dlatego, że w naturze ludzkiej atawistycznie zakodowane jest, że otrzymana do ręki broń powinna zostać użyta, a przewaga wykorzystana, bo „się zmarnuje”.
Zapewne nie wyczerpałem tematu, ale pisałem spontanicznie, późnym wieczorem. I tyle.
Pozdrawiam serdecznie piszących dzieła recenzowane, recenzje, oceny recenzji, oraz czytających którekolwiek z wymienionych.
Do Siego Roku!
Włodek „Jacooś” Porębski
